Hieronder een uitgebreidere samenvatting van de eerste vijf hoofdstukken van het boek Unlearn your anxiety and depression van Howard Schubiner.
Algemeen
Studies hebben aangetoond dat lichamelijk letsel en emotioneel “letsel” exact dezelfde neurale paden in de hersenen activeren, die beiden pijn veroorzaken.
Hoewel deze aanpak hard werken vereist, is het rechttoe rechtaan en gemakkelijk te begrijpen.
Het vertrouwt op de genezende krachten van de geest om aangeleerde neurale paden te veranderen. Dezelfde neurale paden die zijn aangeleerd als reactie op uw levensgebeurtenissen, kunnen ‘afgeleerd’ worden.
Er zijn meestal drie componenten die deze voorwaarden creëren: ‘priming’-gebeurtenissen, ’triggering’-gebeurtenissen en uw specifieke persoonlijkheidskenmerken.
Kinderen die de ongelukkige situatie hebben meegemaakt van ouders die zijn gaan scheiden, honger, overlijden in het gezin, ziekte of handicap, sterke rivaliteit tussen broers en zussen, emotioneel, fysiek of seksueel misbruik of andere negatieve gebeurtenissen, zijn geconditioneerd (geprimed) om negatieve ervaringen in hun leven te verwachten. Hun hersenen leren met angst te reageren en de neurale paden die het “gevaarsignaal” afgeven, raken diep ingesleten als gevolg van deze gebeurtenissen.
De paden die worden aangeleerd, zijn vaak heel specifiek voor bepaalde emotionele ‘pijn’, zoals verlies of verlating, emotionele controle, fysiek of seksueel aangevallen worden of andere dergelijke specifieke situaties.
Triggerde gebeurtenissen, die zich later in het leven voordoen, activeren de specifieke angst- en gevaarpaden in de hersenen die werden gecreëerd door eerdere pijnlijke gebeurtenissen, waardoor krachtige reacties in het lichaam worden veroorzaakt die angst of depressie veroorzaken
Individuen die veel priming-gebeurtenissen in hun leven hebben gehad, worden vaak vatbaar voor niet-specifieke triggerende-gebeurtenissen. Een brein dat gevoelig is voor trauma, kan dergelijke ‘niet-gerelateerde’ situaties gemakkelijk als traumatisch interpreteren. Dit zal met name het geval zijn wanneer er, in het geval van een fysiek ongeluk, emotioneel beladen situaties zijn die tegelijkertijd met het lichamelijk letsel plaatsvinden.
Of het nu mannen of vrouwen zijn, mensen die aanzienlijke stressfactoren in hun vroege leven hebben gehad, hebben meer kans om een verscheidenheid aan specifieke persoonlijkheidskenmerken te ontwikkelen, zoals perfectionisme, een laag zelfbeeld, buitensporige schuldgevoelens, overdreven verantwoordelijkheid en/of zelfkritiek, en behoefte aan goed of aardig zijn. Mensen met deze eigenschappen hebben de neiging om emoties binnen te houden en extra druk op zichzelf uit te oefenen. Bovendien worden sommige mensen geboren met genetische eigenschappen van hoogsensitiviteit.
Wanneer er zich vervolgens stressvolle levensgebeurtenissen voordoen, dragen deze persoonlijkheids- en genetische eigenschappen bij aan de activering van aangeleerde neurale paden die resulteren in symptomen zoals angst, depressie, slapeloosheid, vermoeidheid en chronische niet-structurele pijn.
Als we regelmatig gekwetst zijn, zijn twee typische adaptieve reacties: ofwel leren anderen te behagen en gunstig te stemmen, ofwel leren anderen te vermijden om te voorkomen dat ze gekwetst worden.
Het onderbewustzijn bekijkt voortdurend alle binnenkomende gegevens om te bepalen of er iets gevaarlijks in onze omgeving is, inclusief eventuele “gevaarlijke” gedachten of gevoelens. Recente onderzoeken hebben aangetoond dat de hersenen op dezelfde manier reageren op emotionele gevaren als op fysieke gevaren.
Als iemand gewond raakt, brengen de hersenen ons in een gedwongen rust- en hersteltoestand. Zoals beschreven door Gracely en Schweinhardt (2015) en Noakes (2011), hebben onze hersenen het vermogen om krachtige symptomen van vermoeidheid, pijn, depressie en angst te veroorzaken als reactie op het gevaarsignaal.
We kunnen alleen zien wat onze hersenen van ons verwachten. Dit staat bekend als voorspellende codering: wat we waarnemen wordt voorspeld op basis van ervaringen uit het verleden. Een soortgelijk proces, interoceptie, vindt plaats voor interne sensaties (Barrett en Simmons, 2015): de hersenen creëren de sensaties die het verwacht dat we gaan voelen. Wanneer de hersenen in een voortdurende staat van waarschuwing of gevaar zijn, zullen ze pijn blijven produceren bij beweging, vermoeidheid bij activiteit, verstoorde denkprocessen en vele andere sensaties die zijn ontworpen om rust en inactiviteit af te dwingen.
In feite is ons lichaam-geest-reactiesysteem zo gevoelig dat het hebben van gedachten over onze stressfactoren in het leven vaak voldoende is om deze fysieke reacties op te wekken, zelfs als we ons er NIET bewust van zijn dat we aan hen denken.
Gebeurtenissen die lang geleden hebben plaatsgevonden, zijn vaak de oorzaak van angst of depressie, omdat onze geest in staat is deze gebeurtenissen uit het verleden in het heden te herinneren en erop te reageren. Er is zelfs onderzoek dat suggereert dat eerdere traumatische gebeurtenissen waarschijnlijk worden opgeslagen in een deel van de hersenen dat gemakkelijk toegankelijk is (rechter hersenhelft).
Uit onderzoek blijkt dat emotionele herinneringen tijdloos zijn, en daarom kunnen gebeurtenissen van vele jaren geleden (als ze niet emotioneel worden verwerkt) reacties blijven veroorzaken als gevolg van aangeleerde neurale paden. Dit geldt met name in tijden van stress wanneer deze onbewuste emotionele reacties krachtige reacties kunnen veroorzaken, zoals angst, depressie of pijn.
Overactivering van de vecht- of vluchtreactie veroorzaakt de symptomen van angst, terwijl overactivering van de bevriezings- of onderwerpingsreactie depressie veroorzaakt. Deze twee reacties worden vaak achter elkaar geactiveerd, zodat individuen het ene moment angstig of prikkelbaar kunnen zijn en het volgende moment depressief.
Er is een grote overlap tussen angst, depressie, chronische pijn (zoals ik heb beschreven in Unlearn Your Pain) en andere symptomen die kunnen worden veroorzaakt door het Mind Body Syndrome (MBS). Deze overlap treedt op omdat stressvolle levensgebeurtenissen aangeleerde neurale paden creëren die vrijwel elk symptoom kunnen veroorzaken.
Ik heb gemerkt dat de mensen die ervan overtuigd zijn dat ze MBS hebben en dat ze het probleem kunnen oplossen, veel sneller beter worden.
Ervaringen uit de kindertijd creëren zeer krachtige reacties in onze geest die de rest van ons leven bijblijven. Emoties die worden gegenereerd wanneer we jong zijn, kunnen heel gemakkelijk later in het leven worden geactiveerd en, wanneer ze worden geactiveerd, het begin van elke vorm van Mind Body Syndrome veroorzaken, zoals angst, depressie, pijn, slapeloosheid of vermoeidheid.
Niet iedereen met MBS heeft een ernstig jeugdtrauma gehad. Voor veel mensen zijn de problemen uit de kindertijd die sterke emoties opwekken, normale ervaringen uit de kindertijd. Velen van ons hebben zich jaloers gevoeld op een broer of zus of zijn verstoten door vrienden op de middelbare school of gepest door een pestkop op de lagere school. Deze veelvoorkomende ervaringen uit de kindertijd, vooral voor iemand die gevoelig is en de persoonlijkheidskenmerken belichaamt die in hoofdstuk 3 worden beschreven, kunnen op zich al genoeg emoties opwekken om een MBS-symptoom te veroorzaken, hetzij op het moment van de gebeurtenissen of, vaker, later in het leven.
Een innerlijk conflict in de geest is een zeer belangrijk onderdeel van het mechanisme dat MBS creëert en in stand houdt.
Het hebben van een sterk geweten (soms een “interne ouder” genoemd) wordt bijna universeel aangetroffen bij mensen met angst, depressie en andere vormen van MBS. Dit soort mensen zijn minder snel narcistisch en egocentrisch. Egoïstische mensen hebben de neiging om anderen de schuld te geven en hun emoties naar buiten te brengen door boos op anderen te worden. De meeste mensen met MBS zijn mensen die hun best doen, die geven om wat anderen van hen denken, die goed willen zijn en aardig gevonden willen worden. Ze zijn vaak gewetensvol, verantwoordelijk en hard voor zichzelf. Deze persoonlijkheidskenmerken komen over het algemeen voor bij mensen die aardig en gevoelig zijn.
Het probleem is dat dit soort mensen zichzelf extra onder druk zetten. Bovendien komen ze vaak niet voor zichzelf op en onderdrukken ook hun woede.
Wanneer externe gebeurtenissen en stressoren optreden, kan het conflict tussen wat iemand moet doen om zichzelf te beschermen en wat iemand denkt dat hij/zij voor anderen moet doen, veel interne conflicten veroorzaken. Het is dit interne conflict dat uiteindelijk resulteert in de ontwikkeling van MBS.
Het is gebruikelijk dat een milde stressor in het volwassen leven significante symptomen veroorzaakt als de stressor gerelateerd is aan een eerdere stressor, met name een uit de kindertijd. Verwaarlozing of gebrek aan liefde door een ouder kan pijn in de kindertijd veroorzaken die later in het leven kan worden getriggerd door een schijnbaar milde interactie. Een dergelijk patroon treedt op omdat het emotionele geheugen permanent is en pijn in de vroege kinderjaren een reservoir van emotionele pijn creëert. In de loop van ons leven kan deze emotionele pijn in de loop van de tijd toenemen wanneer nieuwe emotionele pijn optreedt, vooral wanneer deze vergelijkbaar is met de eerdere. Later in het leven kan ons lichaam gemakkelijk reageren op een schijnbaar kleine emotionele stressfactor, zoals het niet krijgen van een bepaalde positie, conflict met een collega of baas, het krijgen van een kind of trouwen, aangezien die huidige stressfactor in ons onderbewustzijn verband houdt met al onze eerdere emotionele problemen. Dit proces verklaart waarom een grote emotionele pijn in de kindertijd mogelijk geen symptomen veroorzaakt, terwijl een kleine stressfactor later in het leven ernstige angst, depressie of pijn kan veroorzaken.
Als je heel goed kijkt naar de levensverhalen van mensen met MBS, zijn de patronen die MBS veroorzaken duidelijk. Lessen die vroeg in het leven zijn geleerd, creëren paden die worden opgeslagen in de amygdala en andere delen van de hersenen. Stressoren in het vroege leven veroorzaken misschien niet de onmiddellijke ontwikkeling van MBS-symptomen, maar ze creëren wel de neurale paden, die de architectuur vormen voor de reacties op gevaar en angst.
Woede is een veel gezondere reactie op gekwetst worden dan angst.
De meeste kinderen die emotioneel gekwetst zijn, zijn machteloos en, niet in staat om hun woede te uiten, leren zij hun woede in te houden. Als gevolg van deze eenvoudige en begrijpelijke dynamiek, ontwikkelt zich een complex levenslang patroon van angstgevoelens en het niet kunnen uiten van boosheid of voor zichzelf op kunnen komen. Deze dynamiek is de basisbouwsteen voor MBS.
Het leren overwinnen van dat patroon van het vasthouden van woede en leren assertiever te zijn, zijn cruciale componenten bij het afleren van angst of depressie.
Depressie
In de kern is depressie verdriet.
In het verleden veerde je terug van verlies of afwijzing, maar deze keer is het anders. Deze keer neemt het verdriet niet af en er lijkt geen manier te zijn om het te overwinnen.
Wat betreft medicatie: alleen het idee dat ze medicijnen gebruiken — dat ze de hoop hebben om beter te worden — maakt hen beter.
Mensen met een ernstige depressie (ongeveer 11% van degenen met de diagnose depressie; Zimmerman, 2002), hebben echter wel baat bij antidepressiva
Angst en depressie moeten worden gezien als tijdelijke mentale toestanden die het gevolg zijn van stressvolle levensgebeurtenissen
En, net als bij angst, kunnen herhaalde stressvolle gebeurtenissen chronische depressie veroorzaken, die ook wordt veroorzaakt door aangeleerde neurale paden die in de loop van de tijd verankerd zijn geraakt
Twee andere aangeboren reacties op gevaar naast vecht en vluchten zijn onderwerpen en bevriezen. Deze reacties worden vaak getriggerd door overweldigende levensgebeurtenissen. De onderwerpen- of bevriezingsreactie worden in mensen manifest door de klinische symptomen van vermoeidheid en depressie.
Wanneer we overweldigd worden door angst, zijn depressie en vermoeidheid veelvoorkomende reacties.
De vicieuze cirkel van angst en depressie bestaat eruit dat mensen zich meestal veel angst en zorgen maken over hun symptomen. Deze angst en zorgen gaan vaak gepaard met frustratie en overmatige focus op de symptomen, plus het besteden van veel tijd en moeite om ze op te lossen. Helaas geven deze reacties de hersenen feedback dat deze sensaties ondraaglijk, eng en eerlijk gezegd gevaarlijk zijn. Die boodschap wordt op zijn beurt doorgegeven aan de hersenen, waardoor de symptomen alleen maar toenemen.
Elke keer dat je angst, depressie of pijn opmerkt, heb je de mogelijkheid om het gevaarsignaal van de hersenen te verlagen door kalm te blijven, door deze symptomen te tolereren zonder er bang voor te zijn, en door jezelf eraan te herinneren dat je beter zult worden.
Angst
Ongeacht welke situatie de angst in de eerste plaats veroorzaakt, het is heel gemakkelijk dat de symptomen van angst “aangeleerd” worden en daarom steeds vaker voorkomen.
Het is voor de meeste mensen moeilijk om goed naar hun leven te kijken en erachter te komen waarom de angst er is.
Angst heeft een manier om steeds weer terug te komen, vooral als je het nog niet tot op de bodem hebt uitgezocht.
Wat individuen die angst ervaren nodig hebben, is precies te begrijpen wat er met hen – en hun hersenen – gebeurt om hun symptomen om te keren en verder te gaan.
Chronische angst wordt veroorzaakt door neurale paden die zijn aangeleerd en in de hersenen zijn verankerd na een reeks stressvolle gebeurtenissen
Wanneer een kind wordt mishandeld, zoals in gevallen van verbaal geweld, fysiek misbruik of seksueel misbruik, worden de hersenen van het kind bedraad om te reageren met de automatische vecht- of vluchtreactie. Het creëert aangeleerde neurale paden. De hersenen worden op deze wijze gesensibiliseerd om met angst te reageren op nieuwe situaties, vooral situaties die vergelijkbaar zijn met de stressvolle situaties die het individu eerder heeft meegemaakt.
De neurale paden die door de angst zijn ontstaan, worden gesensibiliseerd door herhaaldelijk met angst te reageren. Bovendien kunnen ze gemakkelijk gegeneraliseerd worden (Lissek, 2012). De neurale paden die specifiek waren voor hondengerelateerde angst, kunnen actief worden als reactie op andere niet-hondgerelateerde gebeurtenissen, waardoor de persoon in veel andere situaties angst ervaart.
Het “gevaarsignaal” wordt geactiveerd door situaties die geen angst zouden veroorzaken bij mensen die dergelijke negatieve ervaringen in de kindertijd niet hebben gehad.
Er zijn maar heel weinig situaties waarin iemand angst ontwikkeld dat niet verklaard kan worden als gevolg van dit eenvoudige aangeleerde mechanisme. Het enige dat nodig is om de oorzaak van de angst te bepalen, is het zorgvuldige proces van het zoeken naar een dergelijk patroon.
Tot zover deze samenvatting. Wil je de eerste vijf hoofdstukken zelf lezen in het Engelse boek klik dan hier.