Een robuuste biologische basis van de bipolaire stoornis?
Onlangs promoveerde psychiater Benno Haarman op een onderzoek naar ontstekingsactiviteit in de hersenen van bipolaire patiënten (The dysregulated brain: A psychoimmunological approach to bipolar disorder).
Conclusie uit dit onderzoek is dat bij bipolaire patiënten de immuuncellen in de hersenen meer ontstekingsactiviteit vertonen dan bij mensen in een controlegroep.
Op de vraag (in psychologie magazine) of vanaf nu een hersenscan kan laten zien of iemand bipolair is of niet, reageerde Haarman: “Helaas, zo simpel is het niet. Het verschil was alleen op groepsniveau te zien. Binnen beide groepen varieerde de immuunactiviteit nog behoorlijk. Je kunt dus niet zeggen: bij deze activiteit is iemand nog gezond en vanaf daar is-ie bipolair”
De Nederlandse samenvatting van het onderzoek is te downloaden via deze link
Wat bij lezing van de samenvatting opvalt is dat Haarman naast de hierboven genoemde bevindingen ook een paar interessante algemene uitspraken doet.
Uit onderzoek is gebleken dat het zogenaamde limbisch systeem, dat bestaat uit een aantal gebieden in het brein die verantwoordelijk zijn voor emotionele beleving, actiever is bij patiënten met een stemmingsstoornis. Volgens de corticolimbische theorie vertoont de prefrontale hersenschors (cortex) hierbij ook een verminderde activiteit; dit is een gebied in het brein dat planning en sociaal gedrag regelt en dat impulsief gedrag afremt. Deze theorie heeft deels overlap met bevindingen dat verschillende neurologische netwerken die emotieverwerking regelen, bij psychiatrische patiënten verstoord zijn
Hij zegt hier dus dat het emotionele brein actiever is bij mensen met een stemmingsstoornis en dat het relationele brein juist minder actief is. Ligt het dan niet erg voor de hand om de stemmingsstoornis te beschouwen als primair een emotionele stoornis, een verstoring in iemands emotionele huishouding? Nee, deze conclusie wordt niet getrokken, simpelweg omdat een emotioneel-psychologische verstoring zich niet meer afspeelt in het domein van het biologisch-medische onderzoeksveld. Een domein dat men niet wenst te verlaten.
Interessant is overigens dat hersenonderzoek bij trauma- en misbruikslachtoffers ook een overactiviteit laat zien in bepaalde delen van het emotionele brein, gecombineerd met een verminderde activiteit in het rationele brein (Bessel van der Kolk in ‘Traumasporen’)
Geen omvattende biologische verklaring
Ook beide volgende citaten zijn wat mij betreft veelzeggend:
Hoewel meerdere pathofysiologische modellen de oorzaak van de bipolaire stoornis proberen te verklaren, bestaat er nog steeds geen omvattend model waarin alle verschillende afwijkingen samenkomen die ontdekt zijn.
Psychiatrische stoornissen hebben niet dezelfde biologische basis als medische diagnoses. Sinds de jaren zestig van de vorige eeuw hebben biologisch-psychiatrische onderzoekers voortdurend geprobeerd om de diagnostische systemen waarmee zij psychiatrische stoornissen vast konden stellen, een robuuste biologische basis te geven. Al deze inspanningen hebben echter nog niet waargemaakt wat ze leken te beloven: er zijn nog steeds geen biomarkers voor diagnostiek en ook zijn er nog niet of nauwelijks nieuwe geneesmiddelen ontwikkeld op basis van de pathofysiologische modellen, die hiervoor beschreven zijn
Haarman zegt hier dus dat ook na jarenlang zoeken een duidelijke biologische basis niet is gevonden. Er is nog steeds geen duidelijke biomarker gevonden. Een biomarker is een stofje of afwijking waarvan je kunt zeggen dat als je dat aantreft, iemand de betreffende ziekte heeft.
Vervolgens zegt hij in het proefschrift:
Er zijn verschillende mogelijke verklaringen denkbaar waarom er nog geen neurobiologische markers zijn voor stemmingsstoornissen: de complexiteit van het brein (zowel wat betreft fysiologie als pathofysiologie), moeilijkheden om hersenweefsel te verkrijgen voor onderzoek en technische/praktische beperkingen in het onderzoek.
We hebben dus nog niks solide gevonden omdat het brein zo complex is en onderzoek zo lastig.
In de ‘mogelijke verklaringen denkbaar’ is de volgende mogelijke verklaring blijkbaar ondenkbaar:
er is niets solide te vinden omdat er ook geen robuuste biologische basis ís,
simpelweg omdat de bipolaire stoornis (en zovele andere psychiatrische stoornissen) geen biologische basis heeft maar een emotionele! De basis is te vinden in het subjectieve emotionele domein en NIET in het biologische domein.
Wat niet wil zeggen dat er geen biologische afwijkingen te vinden zullen zijn: alles wat zich in het subjectieve domein afspeelt (zoals gevoelde emoties) heeft ook een representatie in het objectieve domein (de fysiek-biologische werkelijkheid). De basis, dus waar de verstoring is ontstaan en waar de oplossing gevonden kan worden, ligt echter in het subjectieve domein: welke subjectief emotionele ervaringen hebben iemands emotionele huishouding zodanig verstoord dat dit zelfs tot veranderingen in het brein heeft geleid?
Het zoeken naar een robuuste biologische basis voor de bipolaire stoornis is als het zoeken naar een speld in de hooiberg terwijl die speld helemaal niet in de hooiberg ligt!
Als er een oorzaak wordt gevonden in het subjectief emotionele domein, verwacht ik niet dat de gevolgen, in de vorm van ernstige ziektesymptomen, daarmee omkeerbaar zullen zijn.
Dit is m.i. vergelijkbaar met slechte leefgewoonten vanuit het subjectief emotionele domein (roken/zittend leven/vet eten) die uiteindelijk kunnen leiden tot onomkeerbare schade in de fisiek biologische werkelijkheid, in de vorm van hart – en vaatziekten.
Hallo Roald,
Volgens mij zou het eens goed zijn als je de wereld bekijkt door iemand die echt bipolair is. Als je wilt mag je mijn bril lenen of misschien kunnen we onze brillen voor altijd ruilen. Ik denk namelijk dat deze ziekte wel degelijk in de bovenkamer zit om er 9 van 10 keer geen oorzaak is van de stemmingsomslag. Hoe is anders de werking van lithium te verklaren, dit middel doet bij iemand die de ziekte niet heeft niets.
Volgens jou is al het onderzoek wat er gedaan wordt naar biopolair maar gezwam en onzin en moeten we bij jou in therapie. Is jou therapie ” succes verzekert”, ja waarom ben je dan een van de weinige in Nederland die dit aanbied. Terwijl er 300000 mensen met deze ziekte in Nederland zijn.
Beste Willem,
Ik denk ook zeker dat er fysieke processen c.q. afwijkingen zijn in het brein. Medicatie kan daar altijd op aangrijpen en dus werkzaam zijn, dat betwijfel ik ook niet. Mijn visie wijkt echter af van de mainstream visie als het gaat om de oorzaak. Mijn visie is dat fysieke verstoringen het gevolg zijn van traumatische/emotionele/energetische verstoringen. Alle emoties zijn ten slotte ook fysiek waarneembaar. Als iemand flink verliefd is lijken zijn hersenscans veel op die van iemand met een ernstige verslaving! In het boek Traumasporen van prof psychiater Bessel van der Kolk kun je lezen hoeveel impact trauma kan hebben op het brein. Natuurlijk dat er dus in de bovenkamer het een en ander niet meer zo lekker zit.
Al het onderzoek is wat mij betreft zeker geen gezwam en onzin. Ik ben een voorstander van wetenschappelijk onderzoek. Ik ben ook heel blij met medicatie waardoor mensen weer een redelijk stabiel leven kunnen lijden. Bipolair zijn is een hel en dat wens ik niemand toe. Wat ik alleen kortzichtig vind is het ziekte-model paradigma waardoor men maar blijft zoeken naar een biologische oorzaak. Daarbij al het wetenschappelijke onderzoek over de impact van trauma negerend.
Als iemand bij mijn in therapie komt is er geen “succes verzekert”. Iedereen is tenslotte anders. Bovendien is er veel inzet, doorzettingsvermogen en moed nodig om echt verder te komen. De reden dat ik een van de weinigen ben die dit aanbied is heel simpel:
– de reguliere wereld bied geen intensieve therapietrajecten aan omdat ieder elkaar na blijft praten dat bps een ziekte is met een fysieke oorzaak. Bovendien zijn de reguliere therapietrajecten niet diepgaand genoeg omdat de focus te veel op het cognitieve vlak ligt. Op EMDR na, maar ook EMDR is maar beperkt werkzaam, namelijk voor concreet aanwijsbaar trauma.
– coaches en therapeuten in het complementaire veld durven hun handen niet te branden aan mensen met een psychiatrische aandoening.
Als in de psychiatrie de paradigma verandering heeft plaatsgevonden van ziekte-georiënteerd naar trauma-georiënteerd én als de reguliere wereld minder benauwd wordt in het omarmen van diepgaande therapieën die nu nog als alternatief worden bestempeld, dan zal het aanbod zeker toenemen. Voorlopig ben ik echter (helaas) nog een roepende in de woestijn
ik heb een diagnose van bipolaire stoornis 2. gebruik al 20 jaar antidepressiva . Sta nu op het punt om op aanraden van de psychiater lithium te gebruiken. dit voelt helemaal niet goed! ben al heel lang bezig met alternatieve oplossingen te zoeken. Heb veel last van wisselende stemmingen maar merk dat als ik bewuster leef en voldoende rust neem yoga meditatie beoefen het dan beter gaat . Ik vind jou artikel over bipolair heel interessant zou graag een intake willen afspreken. ik ben 68 jaar
Bij mij ging het zo! Tot mijn 32 levensjaar was ik gezond. Maar mijn vader pleegde zelfmoord. Ik kon er niks mee, niet huilen ik kon door gaan met mijn leven tot net na de begrafenis. Ook tijdens de begrafenis geen emoties. Maar het was in januari en vanaf de dag vd begrafenis ging ik mij vreselijk naar voelen niet te harden, s’avonds als het donker werd, dit herhaalde zich elke avond maar als de dag weer aanbrak was het leed geleden. Dit duurde zo’n 3 maanden toen kwamen die onhoudbare gevoelens ook overdag. Toen ben ik naar de hulpverlening gestapt. Ik heb dit verhaal alleen door de telefoon gesproken, daarna nooit weer. Ik kreeg antidepressiva en toen begon de ellende ik werd bipolair 2. 10 jaar hoge doseringen gehad, wel was altijd de hypomane periode langer dan de depressieve.
Maar ik werd niet hypomaan zonder antidepressiva. Ik had zo’n strijd met al deze ellende dat ik niet door had dat ik voor mijn echte probleem, suïcide vader, geen hulp kreeg.
Alle stabilisators uit geprobeerd, ik werd er nog depressiever van. Na de laatste stabilisator, daar was ik wel zo ziek van, accuut stop gezet na een half jaar, toen bleek dat ik op 37.5 Mg Efexor stabiel te blijven. Al dit geschrevene is een periode van 10 jaar. Wat had ik 10 maanden hiervoor besloten, ik geef toe aan de depressie’s. Ik werd toen helemaal afgekeurd, daarvoor gedeeltelijk. Wel ging ik op therapeutische basis weer werken als ik mij goed voelde. Ik kreeg voldoende rust en beweging.
Maar de stabiliteit duurde 1.5 jaar.
Ik was mijn grenzen vergeten en werd dood moe en de bipolaire stoornis kwam weer terug. Ik ben nu 7 jaar verder, 1 keer nog weer een periode gehad van 7 maand stabiel, maar het is weer helemaal mis!
Toch blijf ik toegeven aan de depressie’s, nu duren ze gem. 6 dagen en dan is het afwachten hoe lang het duurt voor de volgende. Ik slik momenteel geen antidepressiva meer want van de lage dosering Efexor werd ik nu nog hypomaan. Dus nu zonder antidepressiva geen hypomane periode maar wel met snelle regelmaat (2 weken) het langst als tussen pauze weer depressie.
Ik ben ten einde raad!!!