Onze levensstijl maakt ons ziek. Dit is de kern van een toenemend aantal publicaties. Gelukkig verruimen steeds meer artsen hun individueel medische blik tot een maatschappelijke blik. Ze constateren dat de levensstijl waartoe onze maatschappij uitnodigt, ziekmakend kan zijn. Veel mensen brengen hun werkdag zittend door, verplaatsen zich per auto, staan bloot aan een constante stroom stressoren en eten te onnatuurlijk en te veel. Wilma de Rek en psychiater Witte Hoogendijk verwoorden dit kort en bondig in hun boek ‘leef als een beest’:

Ons lichaam is gebouwd op schaarste en incidentele stress terwijl we leven in een wereld van overvloed en permanente stress. Met als gevolg een epidemie aan modernetijdziektes zoals obesitas, hart- en vaatziektes, suikerziekte, burn-out, depressie, slapeloosheid en bijziendheid.

Uit onderzoek naar depressie blijkt een sterke correlatie tussen stress en depressie. Ook burn-out en depressie schuren dicht tegen elkaar aan. Wat als we onze gangbare individueel-medische bril verruilen voor een contextuele bril en ons openstellen voor de mogelijkheid dat depressie samenhangt met levensstijl?

Volgens de Amerikaanse hoogleraar psychologie Stephen Ilardi verklaart deze verruimde blik de volgende verschijnselen:

• Volgens verschillende onderzoekers gaat het depressiecijfer al tientallen jaren omhoog. Het is nu ongeveer tienmaal zo hoog als twee generaties geleden, terwijl het welvaartsniveau sindsdien flink is gestegen. Genetische veranderingen gaan nooit zo snel en kunnen deze enorme toename dus niet verklaren.
• Er is maar één groep Amerikanen die niet getroffen is door de moderne depressie-epidemie: de Amish. Deze groep houdt nog altijd hardnekkig vast aan hun achttiende-eeuwse manier van leven.
• In ontwikkelingslanden is het aantal mensen dat ooit in hun leven depressief wordt, slechts een fractie van dat aantal in het Westen.
• De depressie-epidemie heeft in de hele geïndustrialiseerde wereld toegeslagen.
• Hedendaagse nog oorspronkelijk levende volkeren, zoals de Kaluli in Papoea Nieuw-Guinea, kennen vrijwel geen depressie. De antropoloog Edward Schieffelin leefde bijna tien jaar onder de Kaluli en hield uitvoerige interviews met meer dan tweeduizend mensen over hun beleving van verdriet en depressie; hij vond slechts één persoon die aan bijna alle diagnostische criteria voor depressie voldeed (in Nederland is dit cijfer 1 op de 13).

Als wortel van de moderne depressie-epidemie ziet Ilardi het feit dat mensen niet gemaakt zijn voor het leven van de eenentwintigste eeuw met z’n slechte voeding, zittend bestaan binnenshuis, slaapgebrek, sociaal isolement en waanzinnig tempo. Onze genen zijn nog altijd uitstekend toegerust voor de omgeving uit vervlogen tijden, en bouwen in wezen nog altijd lichamen uit het stenen tijdperk.

Ilardi’s onderzoeksteam van de universiteit van Kansas selecteerde na bestudering van de levenswijze van oorspronkelijk levende volkeren zes elementen/factoren die bijdragen aan een antidepressieve levensstijl:

omega-3 vetzuren in onze voeding; plezierige activiteiten in plaats van piekeren; lichaamsbeweging; blootstelling aan helder licht; sociale steun en nachtrust.

Ieder element heeft een bewezen antidepressief effect en de combinatie van deze zes elementen vormt een effectieve natuurlijke methode om van depressie te herstellen. Uit een grootschalig therapeutisch onderzoek blijkt het programma met levensstijlveranderingen meer dan drie keer zo effectief als de gebruikelijke behandelingen. Meer dan 75% van de mensen voldeed na het programma niet meer aan de diagnostische criteria voor depressie.

Er zijn inmiddels honderden onderzoeken gedaan naar het effect van de behandeling van depressie met medicijnen. Het herstelpercentage blijkt in deze onderzoeken te schommelen tussen de 20 en 35 procent. Als behandelaar kies je dan toch primair voor de behandeling met herstelpercentage van 75%? Helaas, de werkelijkheid blijkt anders.

Ilardi publiceerde zijn methode van therapeutische levensstijlveranderingen tien jaar geleden aan een breed publiek via zijn boek ‘The Depression Cure’. Een jaar later, in 2010, verscheen de Nederlandse versie ‘De Depressiekuur’. Dit boek kwam niet verder dan de eerste druk en is al een tijd niet meer verkrijgbaar. De uitgever overweegt geen herdruk. Onder behandelaren in de GGZ lijkt Ilardi’s depressiekuur nauwelijks bekend. Zelf hoogleraar psychiatrie Witte Hoogendijk, schrijver van het bovengenoemde vergelijkbare boek ‘leef als een beest’ blijkt bij navraag de methode niet te kennen.

Blijkbaar is er tien jaar geleden geen groot WAUW door de behandelgemeenschap gegaan. De gedachte ‘eindelijk is er een bewezen effectieve behandelmethode die veilig is, goedkoop en zonder bijwerkingen’ heeft niet postgevat. Hoe kan dat?

Het motiveren en begeleiden van iemand om levensstijlveranderingen door te voeren is geen sinecure. Niet iets wat een huisarts makkelijk kan doen in 10 minuten spreektijd. Uitschrijven van een recept kan wél heel goed binnen deze tijdspanne. Idem dito voor de overbelaste psychiater. Bovendien staat de farmaceutische industrie niet te juichen bij een effectieve behandelmethode waarbij hun producten overbodig zijn. Een andere mogelijke verklaring is dat Ilardi zijn tijd te ver vooruit was. De biologische psychiatrie zat nog te stevig in het zadel.

De laatste jaren is de levensstijlgeneeskunde aan een opmars bezig en maakt de reflectieve tendens om pillen voor te schrijven sporadisch plaats voor levensstijladviezen. Met aandacht voor gezondere voeding, meer bewegen, mindfulness, ont-stressen, voldoende slapen et cetera. Een voorbeeld van leefstijlgeneeskunde is het experiment dat hoogleraar diabetologie Hanno Pijl uitvoerde met patiënten met diabetes-2 (suikerziekte). Hij constateerde dat 90% van de deelnemers aan zijn onderzoek geheel of gedeeltelijk van de medicijnen af kon. Lees hier meer over in deze blog

Het zal duidelijk zijn dat gezonder worden door levensstijlveranderingen de gezondheidszorg veel geld kan besparen. Dit is ook op het ministerie van VWS doorgedrongen. Minister Bruins trekt dit jaar 6,5 miljoen uit om Gecombineerde Leefstijlinterventie via de basisverzekering aan te bieden. In dit programma wordt iemand met overgewicht maximaal 2 jaar begeleid door een leefstijlcoach om gezonde levensstijlveranderingen door te voeren.

Stephen Ilardi’s programma duurt slechts drie maanden. Ligt het niet voor de hand om ook levensstijlcoaches in te zetten om depressieve mensen te begeleiden om de therapeutische levensstijlveranderingen in hun leven door te voeren?

Totdat het zo ver is kunnen mensen zelf aan de slag. Voor een gemotiveerd iemand is de depressiekuur als zelfhulpmethode heel goed toepasbaar. Omdat Ilardi’s boek niet meer verkrijgbaar is in het Nederlands heb ik op mijn site alle belangrijke hoofdstukken samengevat: www.bipolairanders.nl/zelfhulp-bij-depressie/

Ik hoop van harte dat de visie van de leefstijlgeneeskunde snel ingang mag vinden in de geestelijke gezondheidszorg!